Jak CBD oddziałuje na układ endokannabinoidowy

Jeżeli skupimy się na najbardziej nas interesującym kannabidiolu, szybko odkrywamy, że nie tylko oddziałuje on również na inne układy, ale i sama kwestia bezpośredniego oddziaływania CBD na receptory układu endokannabinoidowego jest problematyczna. Przyjrzyjmy się nieco dokładniej skomplikowanemu oddziaływaniu najważniejszego z kannabinoidów konopi na nasz organizm. Po raz kolejny okaże się, jak złożone i wielowymiarowe może być dobroczynne oddziaływanie CBD.

Klucze i zamki, czyli podstawy

Zacznijmy od przypomnienia podstaw działania kannabinoidów na organizm człowieka (i nie tylko człowieka). Kannabinoidami nazywamy wszystkie substancje oddziałujące na układ endokannabinoidowy. Receptory tego układu rozsiane są po całym ciele, a miejsca ich szczególnej koncentracji stanowią jednocześnie miejsca, na które oddziaływują kannabinoidy. Receptory tego układu (CB1 i CB2) najprościej porównać do zamków – zaprojektowano je tak, by otwierał je jeden konkretny model klucza. Tym naturalnym kluczem są endokannabinoidy – kannabinoidy syntezowane przez sam organizm.

Najbardziej znanymi z endokannabinoidów są anandamid (jego działanie stymuluje THC) i 2-arachidonoglicerol (2-AG, jego roślinnym “bliźniakiem” jest CBD).

Dojdziemy jeszcze do różnic między różnymi receptorami i różnymi sposobami oddziaływania na nie. Na razie, żeby dopełnić obrazu, musimy jeszcze wspomnieć o “wytrychach” – substancjach, które, choć nie pochodzą z ciała, także otwierają endokannabinoidowe “zamki”. W przypadku układu endokannabinoidowego tymi “wytrychami” są oczywiście kannabinoidy roślinne (substancje takie jak THC czy CBD), ale także kontrowersyjne kannabinoidy syntetyczne. Warto pamiętać, że zdolność łączenia się z naturalnymi receptorami substancji pochodzenia zewnętrznego nie jest niczym wyjątkowym – w ten sposób oddziaływują na nas kawa, alkohol, opiaty… Niektóre “wytrychy” są wręcz tak doskonale wykonane, że receptory “wolą” je od oryginalnego klucza – na tym, między innymi, polega niebezpieczeństwo stosowania opiatów. W przypadku kannabinoidów nie mamy tego problemu, co nie zmienia faktu, że kannabinoidy pochodzenia roślinnego potrafią oddziaływać na nasz organizm na wiele różnych sposobów.

Agonisty, antagonisty – pokrętna gramatyka neuroprzekaźników

Zanim przejdziemy do działania samego CBD należy jeszcze doprecyzować, co mamy na myśli mówiąc o “oddziaływaniu” danej substancji na receptor. W największym uproszczeniu chodzi o przyłączenie się związku x do zakończenia synapsy i pobudzenie jej do przesłania sygnału elektrycznego. Substancja, która tak działa, nazywana jest “agonistą”. Agonisty są więc najprostszą formą oddziaływania i odpowiadają metaforze klucza otwierającego zamek z poprzedniego akapitu.

Skoro istnieją agonisty, istnieją również antagonisty – czyli substancje wywołujące efekt przeciwny – blokadę działania danego receptora. Z tego powodu agonisty nazywane też bywają blokerami. Podobnie działają odwrotne agonisty – jak można się domyślić, są to związki, które funkcjonują jak agonisty (tj. przyłączają się do receptorów w taki sam sposób i w tym samym miejscu), ale ich działanie jest odwrotne.

Warto wiedzieć, że w przypadku wielu substancji granica między działaniem agonistycznym a antagonistycznym jest płynna i zależy od dawki substancji.

Na koniec trzeba wymienić jeszcze jeden rodzaj oddziaływania na receptory, którego znajomość przyda się nam przy omawianiu CBD. Chodzi o modulację allosteryczną – proces, w którym substancja modyfikuje sposób oddziaływania receptora. W przypadku modulacji pozytywnej receptor będzie żywiej reagował na pobudzenie i mocniej przesyłał sygnały, w przypadku modulacji negatywnej – odwrotnie. W przypadku działania tego typu związki wiążą się z receptorami w innych miejscach – o ile w przypadku “zwykłego” działania agonistycznego i antagonistycznego (a także działań odwrotnych) miejscem wiązania jest “standardowy port” i mówimy o miejscu ortosterycznym, o tyle w przypadku modulacji allosterycznej substancja przyłączy się do miejsca allosterycznego. Tyle terminologii.

CBD i układ endokannabinoidowy

W końcu przechodzimy do oddziaływania samego CBD. Jak zobaczymy – sposób jego oddziaływania na układ endokannabinoidowy jest złożony – i bynajmniej nie oczywisty. Pierwszym zaskoczeniem może być już fakt, że CBD wykazuje dość niskie powinowactwo z receptorami endokannabinoidowymi. Oznacza to, że receptory tego układu dość niechętnie wiążą się z CBD – zdecydowanie bardziej “preferują” naturalny anandamid, albo psychoaktywne THC (jeśli oczywiście zdarzy się tak, że CBD i THC będą podane łącznie).

Jeśli chodzi o receptor CB1, długo sądzono, że CBD jeśli już się z nim wiąże, to jest jego słabym antagonistą. Badania z 2015 roku wykazały jednak, że oprócz słabego działania antagonistycznego, CBD wiąże się z tym receptorem również w trochę innym miejscu i inny sposób. Okazało się, że CBD jest także silnym negatywnym modulatorem allosterycznym receptora CB1. Najbardziej spektakularne efekty przynosiła ta właściwość w obecności THC. Już od jakiegoś czasu wiedziano, że CBD znacząco łagodzi psychotyczny potencjał swojego “złego bliźniaka”. Teraz dowiedziono, że właściwość ta wynika z modyfikowania przez kannabidiol sposobu działania THC na receptor CB1.

Drugim głównym receptorem układu endokannabinoidowego jest receptor CB2. Pośród wielu innych funkcji odpowiada on za proces powstawania stanów zapalnych. W przypadku CB2 ponownie mamy do czynienia z odwrotnym działaniem THC i CBD. Podczas gdy ten pierwszy odpowiada za pobudzenie receptorów, CBD jest odwrotnym agonistą receptora CB2, osłabia więc jego działanie. Temu mechanizmowi można przypisać przeciwzapalne właściwości CBD, warto jednak zwrócić uwagę, że wykazano, że kannabidiol jest jednak dość słabym odwrotnym agonistą CB2, więc jego oddziaływanie na receptor jest nieznaczne.

Skąd więc bierze się bogate dobroczynne działanie kannabidiolu, skoro na jeden receptor “dedykowanego” kannabinoidom układu działa on nieznacznie i raczej hamując działanie THC (a przecież mówimy tu głównie o prozdrowotnych działaniach konopi, w którym THC nie uświadczymy), a na drugi oddziaływuje jedynie nieznacznie? Otóż bogactwo efektów CBD wynika zarówno z działania pośredniego na układ endokannabinoidowy, jak i z jego plejotropii – wpływania na szeroki wachlarz różnych innych układów.

• Nauka